نگاهی به ذخایر، قیمت، بازار و صادرات باریت ایران
در چند سال اخیر در بازار باریت حفاری اتفاقاتی افتاده که تغییرات نرخ این ماده معدنی را از حالت طبیعی آن خارج کرده و بیشتر تحت تاثیر تصمیمات شرکتهای بزرگی است که در این حوزه با هم رقابت می کنند .
این موضوع از یکسو باعث بالا رفتن غیر منطقی قیمت خرید کلوخه معدنی باریت از معادنی شده است که سنگ معدن خود را از طریق مزایده بفروش می رسانند و از سوئی دیگر موجب کاهش قیمت فروش پودر باریت به مصرف کننده های عمده آن یعنی شرکتهای تابعه شرکت ملی نفت شده است . حال باید دید این روند تا کجا قابل تداوم است ولی بهرحال بستگی به سیاستهای شرکتهای تولید کننده و تامین کننده عمده این ماده معدنی دارد.
در مورد باریت کریستال وضع فرق میکند اما باید این موضوع را مدنظر قرار داد که نرخ سنگ معدن باریت کریستال نیز تحت تاثیر قیمت باریت حفاری افزایش قابل ملاحظه ای داشته است ولی این موضوع بدلیل حجم نسبتا کم معاملات اهمیت چندانی ندارد و شرکتهای مصرف کننده از این ماده معدنی قابلیت پرداخت هزینه بیشتر برای تامین آنرا دارند چون محصولات تولیدی خودشان نیز در همین سالها افزایش قیمت داشته است.
در کنار این مسائل البته باید به این نکته نیز اشاره شود که درهرصورت ذخائر معدنی ابدی نیستند و به مرور زمان اولا کاهش یافته ثانیا استخراج آنها بدلیل شرایط سخت تر، پرهزینه تر می شود و همچنین فرآوری و کوبش آنها مستلزم سرمایه گذاری های بیشتر و هزینه های بالاتر خواهد بود و این عوامل در افزایش نرخ این مواد تاثیر خواهند داشت . مسئله کاهش ذخائر باریت معادن کشور یا بهتر است بگوئیم کاهش ذخائر باریت استاندارد بلحاظ وزن مخصوص ، موجب شده است که مصرف کننده عمده این ماده در کشور (شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب) بپذیرد که سطح توقع خود را از این زاویه تعدیل کرده و امروزه، پودر باریت با وزن مخصوص پائینتر از حد استاندارد را نیز از پیمانکاران خود دریافت می کند و آنها را مورد استفاده قرار می دهد کاری که مثلا ۵ سال پیش عملی نبود . خود این تغییر رفتار بمعنای تغییر وضعیت کیفیت این ماده معدنی در کشور است.
با قبول این فرض که این روند بطور طبیعی ادامه خواهد داشت باید انتظار داشته باشیم در سالهای آینده قیمت این ماده در داخل کشور همچنان رو به افزایش گذاشته باشد در حالیکه بخشی از این افزایش ناشی از تورم و شرایط اقتصادی کشور خواهد بود و بخش دیگر مربوط به وضعیت ذخائر معادن باریت در ایران و منطقه است.
همچنین باید به این نکته نیز اشاره شود که وضعیت باریت حفاری تا حدود زیادی متاثر از تقاضای این ماده در بازار ملی و منطقه ای است . همیشه با افزایش قیمت نفت ، سرمایه گذاری ها در این حوزه افزایش می یابد و حالا که علاوه بر افزایش قیمت نفت ، نوعی از رقابت در میدانهای نفتی مشترک بین کشورها نیز درجریان است، این موضوع را نیز باید درنظر گرفت که منطقه ما درحقیقت حوزه نفتی جهان بوده و بخش عمده نفت مورد نیاز جهان از این منطقه تامین میشود . این موضوع همواره موجب افزایش تقاضا برای این ماده معدنی در این نقطه از جهان بوده است . اگر به وضعیت ذخائر معادن باریت در این حوزه نگاه کنیم متوجه میشویم که موقعیت ایران دارای مزیتهای نسبی بالائی نسبت به سایر کشورهای دارای ذخائر باریت در این منطقه است و بهمین دلیل تقاضا برای باریت ایران در منطقه نیز رو به افزایش است . علیرغم مشکلاتی که پیش روی صادرات کشور قرار دارد ولی صدور پودر باریت در این سالها رو به افزایش بوده است.
بهرحال مجموع این عوامل، تعیین کننده قیمت باریت چه بصورت کلوخه معدنی و چه بصورت پودر خواهد بود.
نگاهی به اتفاقات مهم در بازار باریت
در سال جاری چند مزایده و مناقصه در کشور برگزار شده که تاثیر عمده ای در وضعیت بازار باریت داشت . مزایده های یک شرکت معدنی در یزد و شرکت معدنی دیگری در مهاباد ، قیمت سنگ معدن باریت را بشدت بالا برد . همچنین مناقصه محدودی که توسط شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب برای تامین مواد معدنی و شیمیائی مورد نیاز عملیات حفاری ) از جمله باریت ( برگزار شد ، قیمت برنده که برای حداقل سه سال آینده ثابت و بدون تغییر خواهد بود در این بازار تاثیری داشته باشد اما باید منتظر بود و دید که تولید کننده های عمده همچنان بر سر آن رقابت با یکدیگر هستند یا خیر.
قیمت باریت در ماه های پایانی سال
بنظر نمی رسد قیمت باریت تا پایان سال جاری تغییر زیادی بکند چرا که بنظر می رسد قیمت کلوخه باریت در سال جاری حتی بیش از ظرفیت کشش بازار افزایش داشته است لذا جائی برای افزایش بیشتر تقریبا وجود ندارد البته بازار ایران نه تنها در مورد باریت که در بقیه موارد نیز از قاعده ای معین تبعیت نمی کند و همیشه هر اتفاقی در آن ممکن است رخ دهد.
وضعیت فعلی بازار خرید و فروش سنگ معدن باریت حاکی از آن است که موقعیت معدن یا کارخانه تاثیر تعیین کننده ای در قیمت سنگ معدنی باریت یا باریت فرآوری شده ندارد . اگر معدنی به مصرف کننده ها – کارخانه های پودرسازی – نزدیک باشد اینرا بعنوان مزیتی برای خود تلقی کرده و سعی می کند مابه التفاوت کرایه حمل را از خریدار دریافت کند . اصولا نیز چنین است قیمت های سر معدن یا درب کارخانه معمولا بهم نزدیک و مستقل از موقعیت جغرافیائی معدن یا کارخانه هستند . بهمین دلیل بنظر من این موضوع تاثیری در نرخ باریت کلوخه یا باریت فرآوری شده ندارد . درحال حاضر قیمت باریت کلوخه استاندارد حفاری در محل معادن به ازاء هر کیلوگرم حدود ۱۸۰۰ ریال و با تلرانس ۱۰ درصد است . این تلرانس نیز بستگی به خریدار و فروشنده و شکل خرید و فروش دارد که بنظر می رسد طبیعی هم باشد . قیمت سنگ معدن باریت با کیفیت پائین تر از حد استاندارد از مبلغ فوق کمتر است و شرایط معامله در میزان این تفاوت تعیین کننده است.
ذخایر و صادرات باریت در ایران
به نظر نمی رسد تا پایان سال جاری، واردات باریت داشته باشیم ولی صادرات داشته ایم که اطلاعات وزارت صنعت ، معدن و تجارت عددی درحدود ۵۴ هزار تن را اعلام کرده است ولی میزان دقیق آن باید از آمار گمرکات کشور استخراج شود.
از میزان ذخائر کشور، اطلاع قابل استنادی در دست نیست ضمن آنکه بیشتر معادن باریت کشور در اختیار بخش خصوصی است و معمولا این معادن مورد عملیات اکتشاف واقعی و مهندسی قرار نمی گیرند و بیشتر بر ارزیابی های نظری تکیه دارند لذا فی الواقع تعیین ذخائر دقیقی از این ماده معدنی در کشور ناممکن است و باید بر همین آمارهای کلی و غیر دقیق اکتفا کنیم.
از طرف دیگر، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب مایل بود مشکلات دولت و شرکتهای دولتی با پیمانکاران طرف قرارداد خود را که مشکلات نقدینگی و بدهی های نجومی آنها به پیمانکاران بوده و باعث کاهش توانائیهای شرکتهای طرف قرارداد و بروز توقف در حفارهای نفت و گاز شده است را بدوش صادرات باریت بیندازد که با هوشیاری مسئولین وزارت صنعت ، معدن و تجارت و همچنین خانه معدن ایران ، مشکل به بستر واقعی خود انتقال داده شد و بنظر می رسد کمی از حدت آن کاسته شده باشد . بهرحال همچنان سیاستهای دولت بر تشویق و حمایت از صادرات غیر نفتی است.
قرار است شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب مناقطه دیگری قبل از پایان سال برگزار کند . همانگونه که اشاره شد مناقصه ای که در اواخر تابستان و اوایل پائیز برگزار شد در حقیقت با هدف کشف قیمت باریت و سپس انتخاب ۴ پیمانکار برای تامین نیاز ۴ ساله شرکت مذکور انجام گرفت ولی از آنجا که برنده مناقصه قیمت بسیار پائینی را ارائه داده بود لذا هیچیک از نفرات دوم، سوم و چهارم، قیمت نفر اول را قبول نکردند لذا مناقصه گزار گریزی ندارد مگر برگزاری مناقطه دیگری برای انتخاب سه شرکت دیگر . اگر چنین اتفاقی رخ دهد د رسالهای آینده شاهد خواهیم بود که در یک زمان مواد معدنی و شیمیائی از پیمانکاران مختلف با قیمتهای متفاوت خریداری خواهد شد.